Janneke de Vries: "Ik wil Tilburg overspoelen met het Vitamine G-gevoel"

Tilburg is een stad in beweging. Een plek waar de rauwe randjes een sociaal hart omsluiten, en waar we in rap tempo vergroenen. Een open thuishaven voor makers, culturele vernieuwers en zinnenprikkelende niches. Tilburg is, kortom, een stad met karakter. Én eentje met karakters. Markante stadsbewoners die dat typische Tilburgse DNA in zich hebben en uitdragen. Voor de interviewreeks Stad met karakters gaan we in gesprek met zes onbetwiste Tilburgse pioniers. Aanpakkers, vooroplopers en smaakmakers van het eerste uur die Tilburg kleur geven.
Fotografie: Roos Pierson 

De kleur die Janneke de Vries aan de stad geeft, laat zich eenvoudig raden: groen. Ze noemt zichzelf toch wel een verbinder als het aankomt op Grote-En-Belangrijke-Thema’s zoals klimaatadaptatie, toekomstbestendigheid en bewonersparticipatie. Een rol die ze vervult als directeur van stichting Op Groene Voet én eigenaar van Buro DuPro, een projectbureau voor allerhande duurzame projecten. Alles wat ze doet staat in het teken van het initiëren en ondersteunen van laagdrempelige projecten die een bijdrage leveren aan een fleurige en klimaatvriendelijke stad én wereld. Want wie volgens Janneke de wereld wil verbeteren, begint dicht bij huis. Hoog tijd dus voor een mooi gesprek met deze voorvechter van groen.

Samen stappen zetten is het halve werk

Zo’n tien jaar geleden wandelde Janneke met haar pasgeboren dochter door de stad en zag ze hoe grauw Tilburg eigenlijk was. “Dat industriële sprak me totaal niet aan. Ik snap dat dit vanuit de Tilburgse historie goed te verklaren is hoor, maar ik houd juist van groen, gezellig en pittoresk.” Dat pittoreske had ze ook gezien in Frankrijk, waar ze toevallig net op vakantie was geweest en kennis had gemaakt met het toeristische concept Villes et Villages Fleuris. Dit concours werd in 1959 in het leven geroepen om de ontwikkeling van groen in Franse steden en dorpen te bevorderen. Janneke: “Het mooie daarvan is: bewoners worden gestimuleerd om het zélfte doen. Om zélf aan de slag te gaan met bloembakken en moestuintjes en groenstroken. Dit bottom-updenken - wat ik overigens een vreselijke term vind hoor - was voor mij een eyeopener.”

Van het een kwam, zoals dat vaak gaat, het ander en in 2015 ontwikkelde ze de verkiezing ‘t Schonste Strótje van Tilburg. Meer dan 80 straten deden mee en werden door bewoners zelf vergroend.” De rest is, in goed Nederlands, history. Met acties als #1000BlauweTuinen (om Tilburgse tuinen watervriendelijk te maken), De Gave Geveltuintjes (tuintjes bij huizen zonder voortuin), De Tofste Tuintjes van Tilburg verkiezing en Wormenhotels013 (composterende wormenhabitats bij een aantal scholen in Tilburg) laat Janneke sinds 2015 zien dat je samen écht meer kunt bereiken om te vergroenen. 

Lang leve het vitamine G-gevoel

“Aanvankelijk werd ik wel een beetje weggezet als geitenwollensok,” vertelt ze lachend, “maar dat ben ik dus helemaal niet! Ik zag en zie gewoon de noodzaak van een klimaatvriendelijke wereld én geloof er heilig in dat we dat op een leuke, sociale en positieve manier kunnen bereiken. Júist als ‘gewone’ stadsbewoners onder elkaar. Tilburg is wat dat betreft een perfecte voedingsbodem: hier bellen we elkaar op en vragen we ‘kunde meedoen?’. Dankzij deze ‘niet-lullen-maar-poetsen’-mentaliteit hebben we met Op Groene Voet al heel veel voor elkaar gekregen.” Jannekes missie is gestoeld op passie. En solide wetenschappelijk onderzoek. “Mensen worden gelukkiger en gezonder dankzij groen. Vitamine G noemen ze dat. De universiteit van Wageningen heeft inmiddels aangetoond dat dit echt bestaat. Het is zelfs bewezen dat kinderen op een groen schoolplein socialer, nieuwsgieriger en vrolijker zijn.”

“De truc is om met zn allen kleine stapjes te zetten,
want die vormen samen hele grote stappen.”

Haar belangrijkste wapen om de wereld te overspoelen met vitamine G is trouwens niet het geheven vingertje. Janneke: “Daar bereik je niks mee. Om een échte gedragsverandering teweeg te brengen, moet je mensen positief én praktisch stimuleren. Daarom ben ik een groot voorstander van participatieprojecten waarbinnen iedereen een kleine stap kan zetten.” Mensen helpen om een regenton in hun tuin te plaatsen of een geveltuintje aan te leggen is zo’n eerste stap, zegt ze. Door laagdrempelig contact te maken, maak je mensen enthousiast om naast een regenton misschien wel meer te doen om te vergroenen. “Ik ben niet van de grote, gelikte campagnes. De beste reclame is mensen met iets kleins te activeren. Zo plant ik echte én niet-echte zaadjes in de hoop dat groen doen zich verder verspreidt.”

Natuur is ook cultuur

Een belangrijk onderdeel van de Tilburgse stadsidentiteit is de makerscultuur. En wat Janneke betreft gaat natuurmaken daar ook bijhoren. “Natuur is ook cultuur! Alle vierkante meters natuur in Nederland zijn namelijk gecultiveerd. Wie gaat er niet op uit in de natuur, werkt in de tuin of let op waar ons eten vandaan komt? Ik zou het geweldig vinden als de lokale politiek net zoveel aandacht voor natuur zou hebben als voor cultuur.” Maar, aldus Janneke, ook dat begint niet bij de beleidsmakers: “Als het aan mij ligt krijgt natuuronderwijs een centrale plek op alle basis- en middelbare scholen. En dan gestoeld op de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties. Jongeren maken zich heus wel druk om de toekomst. Maar ze ervaren het desondanks als een ver-van-mijn-bed show. Tijd om daar verandering in te brengen, wat Op Groene Voet al doet met bijvoorbeeld de wormenhotels op scholen waar leerlingen en buurtbewoners hun groente-, fruit- en etensresten kwijt kunnen.”

Janneke ziet talloze mogelijkheden om groen denken en doen nog sterker te verankeren in de samenleving: “Horeca kan nog meer lokale producten op de kaart zetten. We kunnen verpakkingsvrij winkelen en bewuster eten. En bij de (her)inrichting van de openbare ruimte en aanbestedingen van projectontwikkelaars kan nog meer rekening gehouden worden met groen. Weet je, duurzaam bezig zijn is echt zoveel meer dan alleen biologisch of vegetarisch eten. Het behelst alle aspecten van het leven. Lange tijd hebben wij als groene koplopers moeten vechten tegen de bierkaai. Het is nog steeds vechten hoor. Maar als ik nu door Tilburg loop en alle geveltuintjes zie, dan ben ik toch echt trots op wat we hier al hebben bereikt.”

Toekomstbestendigheid heeft de toekomst

“We hebben het de hele tijd over ‘groen’ en ‘natuur’, maar eigenlijk komt het allemaal neer op toekomstbestendigheid.” En dat is een optelsom, vindt Janneke. Van buurt- en geveltuinen, monumentale bomen, parken, wormenhotels, regentonnen, moestuintjes, lokaal voedsel. Van bewuste keuzes, samen tuinieren en elkaar inspireren. “En dit alles kan pas werken, écht werken als iedereen een eigen begin kan kiezen. Het arsenaal aan maatregelen om bewustere keuzes te maken is namelijk reuzegroot, maar je kunt niet alles doen. Dat is onhaalbaar.”

Om de eenvoud van toekomstbestendige keuzes maken écht zichtbaar te maken, heeft Janneke voor Tilburg al wel een plan: “We kunnen hier wel wat groene marketing gebruiken! Zo ontdekte ik laatst dat er koffie te koop is van fair trade koffieboeren uit Matagalpa, een stad in Nicaragua waarmee we een stedenband hebben. Hartstikke mooi en hartstikke logisch, koffie drinken doen we toch al. Toch wordt er weinig ruchtbaarheid aan gegeven. Terwijl zoiets een perfect nieuwsitem is voor een - ik noem maar wat - maandelijks krantje met daarin alle groene ideeën en initiatieven van de stad. Hoe meer mensen op die manier ontdekken wat er speelt, des te meer mensen er ook willen meedoen.”

“Mijn eigen stad opfleuren is mijn grote, recalcitrante doel.”

Hoe de wereld er over tien jaar uitziet? “Mijn eigen stad opfleuren is mijn grote, recalcitrante doel. Dus over tien jaar is Tilburg een fleurige en groene stad in een hopelijk net zo fleurige wereld. En vergroenen is meer dan een bos bloemen op tafel hè. De truc is om met z’n allen kleine stapjes te zetten. Want die vormen samen hele grote stappen.” Voor iedereen die vandaag al in actie wil komen, heeft Janneke nog wel een tip: “Wandel eens door de Blauwe Spoortuin, naast RAW in de Tilburgse Spoorzone. Hier zie je, onder andere, wat voor oplossingen er zijn om regenwater op te vangen en te gebruiken in je tuin. Een klein begin om de wereld klimaatproof te maken!”